Ergonomie op een kantoorwerkplek
Er zijn een hoop mensen die last hebben van lichamelijke klachten. Deze lichamelijke klachten worden meestal veroorzaakt door onwetendheid en onoplettendheid. De meeste lichamelijke klachten ontstaan in arbeidssituaties, waar bijvoorbeeld in verkeerde houdingen wordt gewerkt. Een veelvoorkomende klacht is RSI. RSI staat voor Repetitive Strain Injury. RSI is een verzamelnaam voor allerlei klachten die zijn ontstaan door het herhaaldelijk uitvoeren van dezelfde taak. Het is voor werknemers én werkgevers belangrijk, om te proberen lichamelijke klachten te voorkomen. Hier komt ergonomie om de hoek kijken. In dit artikel zal er aandacht worden besteed aan het voorkomen van klachten en het indelen van de werkplek. Maar wat is ergonomie nu eigenlijk en waar komen we het tegen?
Ergonomie is afgeleid uit het Grieks. 'Ergon' betekend namelijk werk en 'nomos' betekend wet. Als dit letterlijk zou worden opgevat, zou ergonomie dus 'werkwet' betekenen.° Het is dus waarschijnlijk belangrijk dat er tijdens het 'werk' een aantal 'wetten' zijn. Een werkgever wordt belast met deze wetten en regelgeving, daarover later meer.
Nu dat de betekenis van het woord bekend is, moet de definitie nog achterhaald worden. De Nederlandse Vereniging voor Ergonomie, ook wel het NVvE genoemd, hanteert een eigen definitie: 'Ergonomie streeft naar het zodanig ontwerpen van gebruiksvoorwerpen, technische systemen en taken dat de veiligheid, de gezondheid, het comfort en het doeltreffend functioneren van mensen wordt bevorderd.'¹ Volgens het NVvE is het dus belangrijk dat de veiligheid, gezondheid, het comfort en het functioneren worden gewaarborgd en bevorderd. Het waarborgen en bevorderen komt vaak uit de ontwerpen en de technische specificaties van de gebruiksvoorwerpen.
Het waarborgen en bevorderen van de veiligheid, gezondheid en het comfort zijn onderwerpen waar een werkgever zich mee bezig moet houden. Volgens de wet is een werkgever verplicht om ergonomische maatregelen te treffen voor zijn werknemers. Als de veiligheid, gezondheid en het comfort altijd goed zijn, zal het doeltreffend functioneren van de werknemers automatisch worden bevorderd. Het is dus voor een werkgever belangrijk om op de hoogte te zijn van de verschillende regels en het aanbod van bijvoorbeeld ergonomisch meubilair. Het belangrijkste onderwerp waarmee een werkgever rekening moet houden is veiligheid. De behoefte aan veiligheid en zekerheid staat namelijk als tweede genoemd in de 'Piramide van Maslov'. Abraham H. Maslov heeft een model ontworpen, dat volgens een hiërarchische volgorde laat zien, welke fundamentele behoeften minimaal bevredigd moeten worden, om als mens een gezonde persoonlijkheid te kunnen ontwikkelen.²
Veiligheid
Ondanks dat veiligheid niet erg veel met ergonomie op de werkplek te maken heeft, is het erg belangrijk dat een werkgever hier genoeg aandacht aan besteedt. Het is namelijk belangrijk dat een werknemer een veilige werkplek heeft. In eerste instantie lijkt er op een kantoorwerkplek weinig mis te kunnen gaan, maar het tegendeel is waar. Vaak zijn kantoorwerkplekken een rommel. Overal liggen losse blaadjes, klappers die rondslingeren, kopjes koffie die overal staan en snoeren die over elkaar heen lopen. Hier lijkt natuurlijk niets aan de hand, maar deze factoren dragen allemaal bij aan een onveilige omgeving. Koffiebekertjes kunnen omvallen en iemand verbranden. Blaadjes en klappers kunnen op de grond vallen als iemand er langs loopt. Snoeren die overal liggen zijn al helemaal gevaarlijk. Als iemand met zijn stoel bijvoorbeeld achter een snoer blijft hangen, kan bijvoorbeeld de printer van tafel getrokken worden. Ook kunnen mensen struikelen achter het snoer van een computer. De gevolgen hiervan moet je als werkgever niet afwachten, het is dus erg belangrijk dat de veiligheid op een werkplek vergroot wordt. Oplossingen zijn kabelbinders, een documentenrek, opbergkasten en een koffietafel. De oplossingen zijn allemaal makkelijk en simpel in te voeren, het moet alleen wel gedaan worden.
Gezondheid
Behalve veiligheid is gezondheid ook erg belangrijk. In eerste instantie lijkt gezondheid een onderwerp, dat bij een werknemer zelf ligt. Als een werknemer de griep heeft, dan kan een werkgever hier niets aan doen. Als men echter beter gaat kijken, dan blijkt dat een werkgever wel degelijk een hele grote invloed kan uitoefenen op de gezondheid van de werknemers. Deze invloed zit vooral in het aanpassen van de werkomstandigheden. Als werknemers veelal dezelfde bewegingen moeten maken, dan kan dit op den duur problemen opleveren. Deze problemen ontstaan omdat er zonder afwisseling een belastende handeling wordt uitgevoerd. RSI is hier een bekend voorbeeld van. Werknemers die veel met een computer werken, gebruiken dus altijd een muis. Van het klikken kan iemand RSI krijgen. Dit is vaak in combinatie met een verkeerde houding achter de pc. Wat ook vaak mee speelt is dat het meubilair niet op de goede hoogte staat afgesteld. De indeling van de werkplek, samen met de ideale houding worden later in dit artikel behandeld. Een werkgever moet zorgen dat voor een situatie die de gezondheid van de medewerkers zo min mogelijk schaadt.
Comfort
Naast veiligheid en gezondheid is comfort ook een aandachtspunt. Comfort is er in allerlei soorten en maten. Meer comfort zorgt voor lagere gezondheidsrisico´s. Hoe hoger het comfort van de stoel, hoe lager het aantal rugklachten. Comfort op een werkplek heeft niet alleen met een bureaustoel te maken, maar eigenlijk met de hele inrichting van de werplek. Comfort kun je ook zien in de verlichting, lampen, computers en andere voorwerpen. Verder draagt de sfeer van een werkplek ook mee aan het comfortniveau. Een werkplek met warme kleuren geeft een hoger gevoel van comfort dan een werkplek met strakke witte muren. Er zit natuurlijk ook nog een groot verschil tussen low-budget meubilair en luxe meubilair. Je hebt in beide categorieën verstelbare producten, die de ergonomie ten goede komen. Het spreekt natuurlijk wel voor zich, dat de producten uit het luxesegment vaak een mooier design en meer comfort bieden.
De werkplek
Hierboven is een goede indruk gegeven van waar het nu precies om gaat bij ergonomie; namelijk het waarborgen en bevorderen van de veiligheid, gezondheid en het comfort, met als doel het functioneren te verbeteren. Dit gaat echter niet van zelf. Er moet door de werkgever geïnvesteerd worden in een goede werkplek. Er zijn een aantal eisen waaraan een kantoorwerkplek moet voldoen. Zo is er minimaal 8m2 nodig om goed te kunnen werken. Achter een stoel moet bijvoorbeeld nog 90cm ruimte zitten, zodat iemand goed achteruit kan rollen. Er zijn een aantal punten waaraan te zien is of een kantoorwerkplek voldoet aan de gestelde eisen. Deze punten lopen uiteen vanaf het meubilair tot de kijkafstand.
Kantoormeubelen
De kantoormeubelen zijn van grote invloed op ergonomie. Het tafelblad waarop het computerscherm staat, dient lichtgekleurd te zijn en een minimale oppervlakte van 120 cm x 80 cm te hebben. De lichte kleur is om ervoor te zorgen dat het contrast tussen tafelblad en papier klein blijft. Een groot kleurverschil werkt vermoeiend voor de ogen. De dikte van het tafelblad mag maximaal 5 cm zijn. Beenruimte is ook belangrijk, hiervoor dient minimaal 60 cm aanwezig te zijn. De zitdiepte is minstens 80 cm. Verder is het niet de bedoeling dat er prullenbakken, tassen, printers, archiefdozen en dergelijke aanwezig zijn onder de tafel of bureau. Indien er een verstelbare tafel aanwezig is, dan is deze makkelijk aan te passen aan iemands persoonlijke wensen. In kantoren waar dit niet aanwezig is moet alle afstelling gebeuren door middel van de bureaustoel.³
De werkopstelling
-Het is erg belangrijk dat het beeldscherm waar op gewerkt wordt, recht tegenover het gezicht staat. Als het scherm ergens anders staat, moet er vaak met een schuine rug of gedraaide romp of nek gewerkt worden. Dit is erg slecht voor de gezondheid. Overige materialen moeten ook recht liggen, omdat er anders ook schuin en verkeerd gewerkt wordt. Hiervoor wordt vaak een documentenhouder gebruikt.
-Het toetsenbord is ook een aandachtspunt. De onderarmen, samen met de polsen en handen, dienen in een horizontale lijn te liggen. Als er een stoel met armleggers aanwezig is, rusten de onderarmen hierop. De polsen liggen op het tafelblad, hier is ongeveer 8 cm ruimte voor nodig. De handen kunnen zo op een makkelijke en fijne manier het toetsenbord gebruiken. Er wordt geadviseerd om het toetsenbord op de laagste stand te zetten.
-De muis was vroeger een bedieningsapparaat met twee knoppen en een snoer. Tegenwoordig zijn er heel veel soorten muizen beschikbaar die ergonomisch zijn ontworpen. Ook kan een goede muis veel tijd schelen door middel van extra knoppen.³
Leescomfort
Het leescomfort is belangrijk om vermoeiing van de ogen tegen te gaan. Een tekst op een beeldscherm wordt ongeveer 20% langzamer gelezen dan een tekst op papier. Op 160 cm afstand moeten de objecten op een beeldscherm goed zichtbaar zijn voor iemand met een goed gezichtsvermogen. Op 50 cm afstand kan een goede leesbaarheid worden gewaarborgd.
-De hoogte van het beeldscherm wordt per individu afgesteld. Normaliter zou de eerste regel in het beeldscherm op ooghoogte moeten staan.
-Tussen de ogen en het beeldscherm moet minimaal 50 cm zitten. Hoe groter de diameter van het scherm, hoe langer het beeldscherm goed zichtbaar blijft. De afstand van documenten dienen op ongeveer de zelfde afstand te staan. Als werknemers zich hier goed aan houden dan raken de ogen minder snel vermoeid.
-Met verlichting van buitenaf moet ook rekening gehouden worden. Het is niet verstandig om een beeldscherm voor een raam te plaatsen in verband met reflectie.³
De ideale houding
Behalve alle eisen en instellingen, is een goede houding minstens zo belangrijk. De stoel is hier een onmisbaar hulpmiddel. Een goede stoel heeft diverse afstelmogelijkheden. De zithouding moet afgesteld worden vanuit de benen. Zoals op het plaatje hieronder te zien is, moeten de knieën en ellebogen allebei in een hoek van 90° staan.³
Op het plaatje is de ideale zithouding te zien. Als werknemers zich aan deze opstelling houden, dan worden de kansen op klachten geminimaliseerd.
Video goede en ergonomische zithouding
http://www.youtube.com/watch?v=-EfZVa3N81U)
Opbouw van de houding
Een werknemer kan niet zomaar in een ergonomische stoel ploffen en dan denken dat hij verantwoord bezig is. Als een werknemer de volgende stappen volgt, dan heeft hij de perfecte houding te pakken.
- -Zet de voeten plat op de vloer, indien nodig op en verhoogstuk.
- -Zorg dat de hoek bij de knieën 90 ° is.
- -Ga zo ver mogelijk achterin de stoel zitten.
- -Zorg dat de rug onderin gesteund wordt door de rugleuning.
- -Strek de rug goed op
- -Zorg dat het hoofd recht blijft, en de oren ten allen tijden boven de schouders blijven.
- -Plaats de schouders iets naar achter en omlaag.
- -Zorg dat de onder en boven armen in een hoek van 90° staan.
- -Als laatste, leg de onderarmen op de armleggers.³
Conclusie
Ergonomie op de werkplek blijft een belangrijk aandachtspunt. Een werkgever verwacht een hoge productiviteit en werknemers verwachten veiligheid, gezondheid en comfort. Ergonomie is in dit geval een bondgenoot voor beiden. Dankzij de ergonomie worden veiligheid, gezondheid en comfort gewaarborgd en verbeterd. Dit alles leidt tot een goede werksfeer. Een werkgever kan het beste materiaal kopen, de meest ergonomische stoelen bestellen en een goede cursus geven. Maar het is aan de werknemer zelf om zich aan de goede werkhouding te houden.
Bronnen
Boeken:
Ergonomie op kantoor Werkwijzer 50 tips
R.veilinga
ISBN 9789014052557
Artikelen:
Het tijdschrift voor Ergonomie, jaargang 33, jaarlage 2008, uitgave 4 augustus 2008.
Websites:
Kantoormeubelen
Voetnotenlijst
- °. Vrij vertaald vanuit de Latijnse taal.
- ¹, Citaat van de NVvE website.
- ², Gebaseerd op de piramide van Maslov.
- ³, Gebaseerd op feiten van de ARBO wet.
